ارکین نیوز- اسب اصیل ترکمن، با ویژگی‌های ظاهری منحصربه‌فرد، یکی از زیباترین و ارزشمندترین نوع اسب در ایران به شمار می‌رود که خاستگاه اصلی آن در ترکمن صحرا و منطقه رازوجرگلان در استان خراسان شمالی است…

اسب اصیل ترکمن، با ویژگی‌های ظاهری منحصربه‌فرد، یکی از زیباترین و ارزشمندترین نوع اسب در ایران به شمار می‌رود که خاستگاه اصلی آن در ترکمن صحرا و منطقه رازوجرگلان در استان خراسان شمالی است. اسب‌هایی که با اندام‌هایی کاملاً تراشیده و در غایت زیبایی، چند سالی است در مرکز توجه قرار گرفته‌اند و مسئولان کمر همت برای معرفی و حفظ این ذخایر ژنتیکی بسته اند.
در اواخر دهه ۴۰ و پس از آن به دلیل ورود اسب‌‌های خارجی از کشورهای پاکستان و انگلستان، آمیزش بی‌‌حساب و کتاب‌نژاد اصیل ترکمن با سایر‌نژادها اتفاق افتاد. این موضوع بسیاری از کارشناسان را از احیای اسب اصیل ترکمن ناامید کرده بود. اما مسئولان تصمیم گرفتند برای حفظ ذخایر ژنتیکی این‌نژاد، طرح ژنوتایپینگ (شناسایی ژنتیکی) را اجرا کنند که تاکنون هم اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده است.

صدور شناسنامه بین‌المللی
یکی از موضوعاتی که در سطح ملی به‌عنوان یک طرح کلان از آن یاد می‌شود، شماره‌گذاری و ثبت دام از جمله اسب است. با این تفاوت که اسب ترکمن برای دریافت شناسنامه نیاز به طی کردن مراحل مختلف دارد. نمونه‌های خون و مو و حتی دی. ‌ان. ‌ای که از اسب‌های ترکمن گرفته می‌شود، به آزمایشگاه‌های مرجع ارسال می شود و پس از تأیید اصالت و خلوص‌نژادی آن از سوی این آزمایشگاه‌ها، به‌عنوان اسب اصیل ترکمن صاحب شناسنامه خواهد شد. آمیختگی‌هایی که در سال‌های گذشته در این بخش اتفاق افتاد، بدون برنامه بود و هدف خاصی نداشت که نتیجه آن حرکت اسب اصیل ترکمن به سمت انقراض بود، اما با شناسنامه‌دار کردن این اسب‌ها، اوضاع بهبود پیدا کرد.
معاون امور دام جهادکشاورزی استان با بیان اینکه اسب‌های ترکمن جزو مخازن ژنتیکی به شمار می‌روند، گفت: طرح ملی و استانی به‌منظور شناسایی جایگاه‌های ژنی یا اصلاح‌نژادی اسب در دستور کار قرار دارد که شناسایی اسب‌های دارای اصالت متناسب با‌نژاد، میکروچیپ و اندازه‌گیری سایر پارامترهای مرتبط در همین راستاست. «‌کوروش جمشیدی رودباری» درباره اهمیت هویت‌دار کردن دام از جمله اسب بیان کرد: طبق شماره‌گذاری و شناسنامه‌هایی که صادر می‌شود، دام در هرکجای کشور که باشد قابل ردیابی است و مالک آن نیز مشخص است. به گفته وی، تعداد جمعیت اسب در استان از‌نژادهای مختلف بیش از حدود ۸ هزار راس است که از این تعداد، طبق آمار موجود ۲۱۵۰ راس آن اسب اصیل ترکمن، ۴۷۰۰ راس اسب دوخون (ترکمن‌ـ‌تروبرد) و ۷۰۰ راس نیز ریزاسب، به شمار می‌رود. همچنین ۴۵۰ راس نیز از سایر‌گونه‌ها از جمله کاسپین، کرد و عرب در استان وجود دارد که خیلی ردیابی نشده اند. وی با بیان اینکه انجام آزمایشات ژنومیک برای تشخیص اصالت اسب‌ها دارای هزینه‌های زیادی است، گفت: این آزمایش‌ها برای ۱۰۰ راس اسب در سال‌های گذشته انجام شده و این تعداد با تأیید آزمایشگاه مرجع دارای شناسنامه بین‌المللی شده‌اند. برای امسال هم نمونه‌برداری از ۱۱ راس اسب مورد موافقت قرار گرفته است که باید دید اعتبارات موردنیاز آن اختصاص پیدا می‌کند یا خیر؟
جمشیدی رودباری ادامه داد: برای نمونه‌گیری و انجام آزمایشات مربوط به این ۱۱ راس اسب حداقل به ۶۰ میلیون تومان پول نیاز داریم، در حالی‌که کل اعتبارات معاونت امور دام استان حدود ۱۵۰ میلیون تومان است. برای همین نمی‌توان انتظار داشت که همه مأموریت‌ها و وظایف این معاونت را نادیده بگیریم و فقط در یک بخش هزینه کنیم.
وی این را هم گفت: به دلیل زمانبر بودن آزمایشات روی نمونه‌ها و البته هزینه بالای آن، نمی‌توان سالانه بیش از ۲۰ مورد نمونه‌برداری کرد.

نبود آزمایشگاه مرجع و ارسال نمونه‌ها به خارج از کشور
یکی از دغدغه‌هایی که برخی از کارشناسان درباره آینده اسب اصیل ترکمن دارند، این است که به دلیل نبود آزمایشگاه مرجع برای تشخیص اصالت این اسب‌ها، نمونه‌های این حیوانات و حتی دی. ‌ان. ‌ای آنها به کشورهای دیگر ارسال می‌شود. کارشناسان معتقدند این کشورها می‌توانند با کشت دی. ‌ان. ‌ای اسب‌های ترکمن، اقدام‌های مربوط به اصلاح‌نژادی را در کشور خود انجام دهند و اسب ترکمن را از انحصار این منطقه خارج کنند.
معاون امور دام جهادکشاورزی استان معتقد است: این مباحث تخصصی است و باید کارشناسان این بخش در وزارتخانه آن را بررسی کنند. در عین حال «‌عبدالغفور تخله» گفت: این‌گونه نیست که اسب اصیل ترکمن فقط در محدوده گلستان یا کشور ایران باشد، بلکه به دلیل صادرات این حیوان، در بسیاری از کشورها اسب اصیل ترکمن وجود دارد.
وی بیان کرد: از این بابت هیچ نگرانی در کشور نداریم زیرا کشورهایی که ما برای آنها نمونه‌ها را ارسال می‌کنیم، صاحب اسب ترکمن هستند.

پرورش صنعتی اسب اصیل ترکمن در استان
پرورش اسب ترکمن با تمام ظرفیت‌هایی که در استان به‌ویژه در مناطق شرقی و ترکمن صحرا وجود دارد، تا چند سال قبل به‌طور کامل به‌صورت سنتی انجام می‌شد. اسب‌های ترکمن در مزارع و حاشیه جاده‌ها به‌ویژه در مناطق روستایی رها شده بودند و خرید و فروش آنها نیز با قیمت اندکی انجام می‌گرفت. حالا بسیاری از روستاییان و دارندگان اسب ترکمن به ارزش مادی و معنوی این حیوان پی برده‌اند برای همین متقاضیان زیادی برای سرمایه‌گذاری در این بخش وجود دارند، زیرا می‌دانند که این سرمایه‌گذاری، پس از گذشت چند سال، سودآوری چندبرابری برای آنان خواهد داشت. باید توجه داشت که اسب نیز مانند دیگر منابع موجود در طبیعت، ثروتی ملی به شمار می‌رود و فعالیت در زمینه پرورش آن اگر از حالت سنتی، خارج شدند و به شکل صنعتی درآید، توجیه اقتصادی فراوانی خواهد داشت و در رقابت‌‌های اقتصادی به دلیل داشتن توانمندی‌‌های ژنتیکی پایان‌ناپذیر، حضوری پایدار و مستمر خواهد داشت. معاون مدیریت امور دام جهادکشاورزی استان معتقد است که وضعیت پرورش اسب به‌صورت صنعتی و باشگاه‌داری در گلستان چندان مطلوب نیست و ضعف‌های زیادی وجود دارد.
وی در این‌باره گفت: با اتفاقاتی که در سال‌های اخیر رخ داده و تلاش‌هایی که برای معرفی و شناساندن اسب ترکمن انجام شده است، استقبال سرمایه‌گذاران افزایش یافته است.

صدور مجوز ۷ واحد پرورش اسب
جمشیدی رودباری افزود: در دو سه سال اخیر مجوز ۷ واحد پرورش صنعتی اسب اصیل ترکمن در استان صادر شده است که ظرفیت اسمی آنها ۳۳۱ راس است که البته‌نژادهای دیگر هم در این واحدها پرورش داده می‌شود. همچنین ۴ واحد از فارم‌های پرورشی در استان، دارای باشگاه سوارکاری هستند و همین موضوع باعث رغبت بیشتر مالکان برای توسعه فعالیت‌ها شده است.
وی با بیان اینکه ساخت محل و جایگاه نگهداری اسب چندان هزینه بر نیست، گفت: ساختمان مانند گاوداری صنعتی احداث می‌شود و علاوه بر هزینه‌های نگهداری و فضای تمرینی و… به ازای هر راس اسب باید ۱۰ میلیون تومان هزینه شود، اما همین اسب حداقل از ۱۲ میلیون تا ۶۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد که سود خوبی را نصیب مالکان و پرورش‌دهندگان می‌کند.
این مسئول با بیان اینکه پرورش اسب ترکمن، سود خوبی را نصیب پرورش‌دهندگان می‌کند، افزود: هر پرش یک نریان اصیل و خوب برای جفت‌گیری ۴ تا ۸ میلیون تومان قیمت دارد و خیلی‌ها هم این هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند؛ چون می‌دانند خیلی زود، تبدیل به سرمایه فراوان می‌شود. وی معتقد است: پرورش هر یک راس اسب اصیل ترکمن حداقل برای ۳ نفر شغل ایجاد می‌کند. از طرفی هم علاوه بر پرورش و نگهداری این‌نژاد در صورتی که میادین مخصوص مسابقات اسب ترکمن، مسابقات پرش از مانع، توسعه صادرات و اصلاح‌نژادی را داشته باشیم، برای پرورش‌‌دهندگان بسیار مقرون به ‌صرفه خواهد بود.

مشکلی برای صادرات اسب وجود ندارد
یکی از مواردی که همواره جزو موانع سودآوری در بخش پرورش اسب اصیل ترکمن از آن یاد می‌شد، موضوع صادرات آن است. کارشناسان دامپزشکی استان معتقدند که همچنان این موضوع دارای محدودیت است.
«علی‌اصغر میر افضلی»، مسئول قرنطینه و امنیت اداره کل دامپزشکی استان در این‌باره گفت: برخلاف اینکه گفته می‌شود صادرات و خروج اسب از کشور مشکلی ندارد، اما در این‌باره مطلبی به ما ابلاغ نشده است. وی افزود: دامپزشکی برای مباحث مربوط به قرنطینه و واکسیناسیون مشکلی ندارد و اگر امور دام وزارت جهادکشاورزی اجازه صادرات بدهد، ما هم اقدام‌های مربوط به خود را انجام می‌دهیم. چند نفر برای صادرات اسب اعلام آمادگی کرده بودند که نتوانستند مجوزهای لازم را بگیرند.
در عین حال کارشناسان امور دام جهادکشاورزی استان مدعی هستند که ممنوعیت صادراتی اسب اصیل ترکمن لغو شده و متقاضیان مشکلی برای انجام این کار نخواهند داشت.
‌عبدالغفور تخله، معاون امور دام جهادکشاورزی استان در این‌باره گفت: محدودیت و ممنوعیت صادراتی رفع شده است و هر کسی که بخواهد اسب صادر کند، با مشکلی مواجه نمی‌شود.
وی بیان کرد: در شرایط فعلی که زمینه برای پرورش و صادرات فراهم است، می‌توان به توسعه صنعت پرورش اسب اصیل ترکمن در استان امید بست. اما تاکنون تقاضایی برای صادرات اسب در استان نداشته‌ایم و می‌توانیم برای آینده زمینه‌های آن را فراهم کنیم.
البته این را هم باید گفت که برای صادرات، نیاز است که اسب‌ها دارای شناسنامه بین‌المللی باشند. با وجود اینکه فقط ۱۰۰ راس اسب در استان دارای این شناسنامه هستند، چندان نمی‌توان به صادرات آن دلخوش کرد.
همشهری گلستان