روزنامه خراسان در ویژه نامه استان گلستان خود گزارشی از خانه های تاریخی سیمین شهر را درج کرد.
در این گزارش با عنوان ‘خانه های تاریخی سیمین شهر در حصار ساخت و سازهای شهری گلستان’ می خوانیم: یکی از مهمترین مشکلاتی که در رابطه با حفاظت از آثار و میراث فرهنگی وجود دارد این است که رسیدگی سازمان میراث فرهنگی به اماکن میراثی و تاریخی تنها در ممانعت از فروش خانه های تاریخی خلاصه می شود و کمتر اقدامات موثری درباره آن ها انجام شده است.

این اقدام میراث فرهنگی یک تخلف قانونی محسوب می شود و در حال حاضر شاهد نابودی آثار باستانی و اماکن تاریخی هستیم هر چند بدیهی است که مرمت و نگه داشتن خانه های تاریخی نیازمند اختصاص جدی اعتبارات در این خصوص است اما بدون شک نیاز است میراث فرهنگی برای حفظ این میراث ارزنده برنامه ای جدی را تدوین کند.

سه خانه ثبت ملی سیمین شهر، قربانی ساخت و سازهای شهری

سیمین شهر که تا چندی پیش روستایی بزرگ در منطقه گمیشان محسوب می شد طی سال های اخیر به دلیل توسعه ساخت و ساز و عریض شدن خیابان ها و تغییر سبک ساخت و ساز خانه ها از روستایی به شهری، سه خانه تاریخی اش که به ثبت ملی رسیده بودند را از دست داد.

خانه بشارتی، خانه عظیمی و خانه محمدی، واقع در محله قارقی با معماری تلفیقی از معماری روس و پهلوی و با سازه ای از جنس چوب و آجر، از اواخر عصر قاجار و اوایل پهلوی با شباهت زیاد به خانه های بافت تاریخی گمیشان به دلیل غفلت در مرمت و تجاوز به حریم درجه یک تا نزدیکی دیوارهای اصلی خانه در خطر نابودی قرار گرفته است .

اهالی سیمین شهر معتقدند که این خانه ها توسط نجارها و استادکارانی که از باکو از طریق بندر گمیش تپه به ایران می آمدند ساخته شده است.

به گفته کارشناسان، خانه های تاریخی شهر گمیشان و سیمین شهر به سبک و مصالح روسی بوده و بهره گیری وسیع از چوب ویژگی برجسته معماری این خطه است. چنین پتانسیل هایی می تواند در این منطقه زمینه را برای حضور گردشگر داخلی و خارجی مهیا کند.

به گفته محمد قزل رییس نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان این خانه ها به ثبت ملی رسیده است اما هیچ مستندی در این زمینه نداریم و پرونده این خانه ها در دست اداره کل است و بدون اعتبار هم نمی توان اقدامی برای این خانه ها انجام داد!

به نظر می رسد ساخت و ساز در حریم درجه یک بناهای تاریخی ثبت شده و صدور پروانه ساخت برای این ساختمان ها بدون هیچ گونه نظارتی انجام می شود.

کارشناس ارشد شهرسازی در مورد ساخت و سازهای غیر اصولی در حریم این خانه ها گفته است که مسئله ای که در گلستان و بخش های زیادی از ایران اساسا تعریف نشده است، موضوع حریم مصوب است در حقیقت ما برای ابنیه تاریخی حریمی مشخص نمی کنیم که بعد بخواهیم آن را مصوب کنیم.

حسین کتولی می افزاید که از نظر قانون تا شعاع بیست متر از اطراف بنای تاریخی با در نظر گرفتن حریم بصری باید به عنوان حریم ثبت شود اما طبیعتا این اتفاق نمی افتد.

وی ادامه می دهد که شهرداری هم به دلیل از دست دادن زمین های شهری این کار را انجام نمی دهد! اما میراث فرهنگی حداقل می تواند در خصوص تک بناهایش این کار را انجام دهد که حریم آن ها را مشخص و مصوب کند.

وی خاطرنشان کرده که وقتی فضایی به عنوان بافت فرسوده تلقی می شود همه امکانات به نفع تخریب آن تمام می شود یعنی وام ها و تسهیلات هم به شکلی است که مالک بتواند اقدام به ساخت خانه ای جدید کند در حالی که این موضوع آن قدر پیچیده نیست کافی است که متولی امر نقشه تفصیلی شهر را آورده نقطه ها و لکه های تاریخی را شناسایی کند، برای بخش هایی که آن ها را هدف قرار می دهد تعیین حریم کند و حداقل شاخص بناهایی را از آسیب حفظ کند در مورد خانه هایی مانند سیمین شهر که این موضوع کار سختی نیست وقتی تنها با سه خانه مواجه هستیم.

همچنین جاوید ایمانیان مرمت گر بناهای تاریخی در مورد ارزش های معماری این خانه های مسکونی گفته است که بسیاری از خانه های تاریخی این منطقه به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی مربوط می شود، این خانه های تاریخی در دو طبقه احداث شده و دارای سازه های چوبی است که بسیاری از این چوب ها از مقاومت بالایی برخوردار هستند؛ این بناها از ملات آهکی و ماسه های دریایی پوشیده شده اند این خانه ها به لحاظ معماری تقریبا شبیه به خانه هایی هستند که در بافت تاریخی گمیشان می بینیم البته مقصود خانه های چوبی نیست بلکه خانه هایی با تلفیق چوب و آجر در مصالح مد نظر است.

وی در خصوص معماری این خانه ها افزوده که این نوع معماری مربوط به زمانی است که روسیه به این شکل وجود نداشت و اتحاد جماهیر شوروی هنوز دچار فروپاشی نشده بود و در آن زمان گمیشان یکی از فعال ترین بندرهای شمال بود.

متاسفانه بی توجهی به این خانه ها و رعایت نکردن موازین ساخت و ساز آن طور که با موازین میراث فرهنگی مطابق باشد، این خانه ها را به کام نابودی کشانده و تا نابودی کامل پیش می برد امروز حتی بناهای ثبتی گرگان به عنوان مرکز استان هم شرایط بهتری را تجربه نمی کنند و هیچ اقدامی برای مرمت اضطراری آن ها انجام نمی شود. حتی بودجه ای برای آنها در نظر گرفته نشده است و این حمایت تاسف بار میراث گلستان است که ادامه دارد.

منبع ایرنا