ارکین نیوز-حاشیه جنوب‌شرقی دریای خزر مرکز زندگی ایلات ترکمن است که همواره مشغول کشاورزی و پرورش اسب بوده و قالی‌بافی یکی از پیشه‌های مورد علاقه آن‌هاست.
ترکمن‌ها، قبل از اینکه چادرهای خود را که به زبان محلی به آن «اوبه » می‌گویند، با قالی بپوشانند، از پاپونچا که زیراندازی از جنس نمد یا حصیر است بهره می‌گرفتند اما بعد از آن که در قالی بافی مهارت کافی پیدا کردند و سطح تولیدشان بالا رفت، در پوشاندن یورت‌ها یا چادرهای خود از قالی استفاده کردند.

ترکمن‌ها از سه طایفه بزرگ: گوگلان‎ها، تِکّه‌ها و یموت‌ها تشکیل شده‌اند.

قالی‌های ترکمن را سه قبیله معروف آتابای و جعفربای و تکه می‎بافند که آتابای و جعفربای از طایفه یموت و تکه از نوادگان تراکمه آن سوی خزر هستند.

ترکمن‌ها پشم مورد نیاز قالی‌بافی را از گوسفندان خود به دست می‌آورند و پس از مراحل ریسندگی و رنگ‌آمیزی، آن را روی دستگاه «قوراماً »(نوعی دستگاه افقی ساده که مخصوص ایلات و عشایر است) چِّله‌کشی می‌کنند.

بیشتر قالیچه‌های ترکمن رنگ قرمز دارند و دلیل آن استفاده از قرمزدانه و روناس است. «کوچمه» یا «جل اسب» که در مواقع استراحت حیوان و برای خشک کردن عرق آن به کار می‌رود، از جنس نمد بافته می‌شود. «کوچمه» برای پوشانیدن چادرها و مفروش کردن کف چادرها نیز استفاده می‌شود.

طرح هایی که ترکمن‌ها در بافت‎هایشان به کار می‌برند، بیشتر شکسته، هندسی و شبیه طرح‌های بخارایی است که اصطلاحا به آن آخال می‌گویند.

زمینه این نوع قالی‌ها مزین به کتیبه‌ها و یا قاب‌های لوزی‌شکل است که به کمک خطوط متقاطع به هم ارتباط یافته اند.

نقوش اصلی دستباف‌های ترکمن‌ها «گل» یا «تمغا» یعنی «برکه آب» است و اصطلاحا به گل‌های لوزی شکل یا هشت ضلعی اطلاق می‌شود.

مهم‌ترین این نقوش و گل‌هایی که در بافته‌های ترکمن مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از: ماری‌گل، ناب‌گل، قفسه‌گل، درناق‌گل، تکه‌گل، انسی، قزل‌ایاق، تونیک‌گل، قوش‌گل، آوغان‌گل، تاج‌خروز، پنجاراگل، آق‌نقش، گل‌پنجه، ارساری‌گل، دالی، بشیر و…

* ضرورت برگزاری مراسم ثبت فرش ترکمن

از آن‌جا که استان گلستان به عنوان ایران کوچک دارای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بسیار چشمگیر در زمینه‌های مختلف گردشگری از جمله آثار متعدد میراث مادی و معنوی است لذا بدین جهت، شورای ثبت آثار استان گلستان در معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان در سال ۱۳۸۹ دست به کار شد و پرونده ثبت فرش ترکمن را تکمیل و برای ثبت در شورای ثبت سازمان مرکزی ارسال کرد که خوشبختانه مورد پذیرش قرار گرفت و در سال ۱۳۹۰ به شماره ۲۳۴ در فهرست آثار ملی ایران و به عنوان نخستین میراث معنوی استان گلستان ثبت شد.

با توجه به اهمیت این مسئله ـ هم به علت ثبت نخستین میراث معنوی استان و اهمیت جهانی فرش ترکمن ـ این اداره کل مراسم رونمایی از ثبت ملی فرش ترکمن در شهرستان گنبدکاووس به عنوان قطب فرش ترکمن در کشور، مراسم باشکوهی برگزار کرد.

برگزاری مراسم مذکور دارای چند مزیت و شاخصه بوده است:

۱- شهرستان گنبدکاووس به عنوان دومین شهرستان استان گلستان و بزرگترین شهرستان ترکمن‎نشین این استان از اهمیت خاص سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… برخوردار است لذا برگزاری مراسم مذکور در این شهرستان، نور امید و انگیزه بیشتری را در دل ساکن شهرستان به ویژه خانواده‎های ترکمنی ساکن گنبدکاووس ‌افزود و از سوی دیگر موجب رونق بیش از پیش اقتصاد فرش ترکمن ‌شد.

۲- با عنایت حضور مذاهب شیعه و اهل سنت در استان گلستان برگزاری مراسم فوق به عنوان یکی از دستاوردهای استان در عرصه ملی از سوی نظام مقدس جمهوری اسلامی توانست زمینه‌های تحکیم حداکثری وحدت شیعه و سنی فراهم کرد و از سوی دیگر اقوام مختلف ساکن در استان بیش از گذشته به مصادیق عملی وحدت و یکپارچگی روی آورد.

۳- قالی ایرانی در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است لذا فرش ترکمن به علت اهمیت آن به لحاظ هنری و صنایع دستی و جایگاه ویژه آن در میان ترکمن‌ها می‌تواند در ردیف فرش‌های منطقه‌ایی به ثبت جهانی برسد.

۵- همچنین با توجه به گستردگی جغرافیایی فرش ترکمن در کشورهای ایران، ترکمنستان، قزاقستان و ترکیه برای ثبت جهانی از کمک کشورهای فوق‌ نیز بهره برد/اسپی دژ