ارکین نیوز – توختامئیش، فرزند توی خوجا اوغلان، خان اردوی زرین بین سال‌های ۱۳۹۵-۱۳۸۰ میلادی و از سال ۱۴۰۰، خان خانات سیبیر بود. پدر وی، توی خوجا اوغلان، حاکم مانقشلاق در غرب قزاقستان (از مکان‌های تاریخی سکونت ترکمن‌ها) و از شخصیت‌های بانفوذ نزد اوروس خان (خان بزرگ اولوس سیر-دریا؛ خان‌های خان‌نشین قزاق از اعقاب اوروس خان هستن) به حساب می‌اومده.

بعد از اینکه اوروس خان، در سال ۱۳۷۶ میلادی توی‌ خوجا اوغلان رو به خاطر نافرمانی می‌کشه، توختامئش برای انتقام خون پدر، سری جنگ‌هایی رو با اوروس‌خان و خانواده سلطنتی آغاز می‌‌کنه و بعد از چندین مقابله، در سال ۱۳۷۸ ابتدا بخش غربی اردوی زرین و در سال ۱۳۸۰، تمام امپراتوری اردوی زرین رو تحت کنترل خودش درمیاره.

رویارویی اول با مسکو:

توختامئش در سپتامبر ۱۳۸۰ برای تثبیت قدرت خودش، با مامای، از فرماندهان بزرگ اردوی زرین وارد جنگ می‌شه. مامای بعد از شکست در نبرد کولیکووا از کشور روس (نام دولت اسلاوهای شرقی در بخش‌های مرکزی و غربی روسیه که بعدها به نام ملی روس‌های فعلی تبدیل می‌شه) به کریم اوکراین رفته بود، و توختامئش برای این نبرد باید از قلمرو کشور روس عبور می‌کرد.

«هنگامی که به مسکویی‌ها رسید و آمادگی آن‌ها را برای مقابله دید، به حاکم بزرگ آق-بالئنی‌ (شاه بزرگ مسکو) گفت: ما راه مامای را در مسیر آرتان (امپراتوری بزرگ لیتوانی) و قورتجاق (ناحیه مسکو) خواهیم بست. اگر تو نمی‌توانی یا مزاحم ما شوی، ترکمن‌ها و بلغارهای من (تاتارهای جنوب روسیه) همه‌کس را در آق بالئن کله-پا برخواهند گرداند!» (عین متن: «کله-پا برگرداندن»). سپس قازان به بگ (از زبان‌های ترکی: «بزرگ») آرتانی‌ها (شاه یاگایلو اولگردوویچ) گفت: «تزار (توختامئش) با تمام ترکمن‌ها، بلغارها، چاغاتای‌ها و مانغئت‌‌ها در امتداد هله‌کو حرکت می‌کند. امیدوارم تو خود، مرزهایت را با مامای ببندی و به این ترتیب، دوستیت را به پادشاه بزرگ (توختامئش) ابراز کنی. همچنین، به حرف کسانی که در گوشت زمزمه می‌کنند تا با مامای وارد جنگ شوی، بی‌توجهی نکن!».

گنجیه ملت بلغار، ویرایش پروفسور بگونف، سنت پترزبورگ.

رویارویی اول با مسکو، بدون جنگ پایان یافت.

رویارویی دوم و سقوط مسکو:

توختامئش، در سال ۱۳۸۲ میلادی، این بار برای محدود و مطیع کردن شاهان روس که بعد از نبرد کولیکووا قدرت گرفته بودن، در راس لشکری بزرگ به سمت مسکو حرکت می‌کنه. شاه شهر نیژنی نووگورود، دمیتری کنستانتینوویچ وقتی از حرکت سپاه توختامئش آگاه می‌شه، برای نجات قلمروش، پسرانش واسیلی و سیمیون رو به نشانه تسلیم، به سمت توختامئش می‌فرسته. اولگ، شاه ریازان هم برای تسلیم شدن، به واسیلی و سیمیون ملحق می‌شه. در همین حین، دمیتری دانسکوی و ولادیمیر آندریویچ دلیر («دلیر»، لقب شاه ناحیه سپوخف) به جمع‌آوری سپاه و آماده شدن برای نبرد با توختامئش می‌پردازن.

وقتی به مسکو خبر می‌رسه که توختامئش در راه، ناحیه سپوخف رو هم فتح کرده، اوستی، شاه لیتوانی هم به کمک مسکویی‌ها می‌شتابه. بالاخره، ۲۴ آگوست سال ۱۳۸۲ سپاه توختامئش به مسکو می‌رسه و جنگ آغاز می‌شه. ارتش روس و لیتوانیایی‌ها دو روز تمام مشغول دفاع از مسکو بودن. در روز سوم، توختامئش، واسیلی دمیتریویچ و سیمیون دمیتریویچ رو (پسران دمیتری کنستانتینوویچ، شاه شهر بزرگ نیژنی نووگورود) برای مذاکره، با این قول که اگر مسکو تسلیم بشه، توختامئش هم باهاشون به نرمی برخورد خواهد کرد، به سمت ارتش مسکو می‌فرسته.

این پیشنهاد قبول نمی‌شه، اما مسکو بعد از نبردهای سخت چندروزه، بالاخره در روز ۲۶ آگوست تسلیم و سپاه توختامئش وارد مسکو، پایتخت کشور روس می‌شه و بعد به شهرهای پرسلاول، ولادیمیر، یورف، زونی‌گورود و موژایسک حمله می‌کنه. توختامئش که هدفش (مطیع کردن شاهان روس) رو تحصیل کرده بود، کمی بعدتر به سمت اردوی زرین باز می‌گرده.

در اسناد تاریخی مربوط به اون دوره، در متون مختلف، ترکمن‌ها با نام‌های «تورکمن»، «تورمن»، «تروخمن» و «تاوورمن» ثبت شدن.
وبلاک ترکمن صحرا