ارکین نیوز – آیین ‘یا رمضان’ از مراسم زیبا و جذاب ترکمن های سنی مذهب استان خراسان شمالی است که به منظور تکریم ماه مبارک رمضان، در شب های این ماه برگزار می شود.

به گزارش ایرنا، در این مراسم که شب های سوم، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می شود، جوانان با ذوق و اهل شعر ترکمن بعد از افطار دور هم جمع شده و
و به زبان ترکمنی به شعرخوانی در وصف ماه مبارک رمضان و روزه داری می پردازند.
یک پژوهشگر در فرهنگ عامه قوم ترکمن خراسان شمالی می گوید: در ادبیات ترکمنی شاعرانی همچون مختومقلی فراغی اشعار زیادی در مورد فضلیت ماه رمضان سروده اند.
ناصر رهنما می افزاید: در این شب ها جوانان با تعیین یک نفر به عنوان سرگروه، در حضور دیگر علاقه مندان و روزه داران مشتاق شعرهای شاعران در خصوص ماه رمضان را قرائت کرده و به این وسیله به تکریم ماه مهمانی خدا می پردازند.
وی گفت: جوانانی که در این مراسم شرکت داشته اند از سوی دیگر حضار هدایایی دریافت می کنند که در پایان سه شب برگزاری این آیین، آنرا بین هم تقسیم کرده و یا آن را برای تدارک یک افطار و یا سحری دسته جمعی استفاده می کنند.
وی افزود: عمده مضمون اشعار ترکمنی قرآئت شده در این شبها تاکید بر رعایت تقوا توسط روزه داران و ذکر دیگر فضایل ماه مبارک رمضان است.
وی اظهار کرد: در این هم نشینی بیشتر اشعاری که قرائت می شود در قالب دوبیتی و رباعی است.
* جمع آوری کمک برای نیازمندان
این پژوهشگر فرهنگ ترکمن، کمک به نیازمندان را یکی از باشکوه ترین آیین ها نزد قوم ترکمن های خراسان شمالی دانست که بعد از پایان نماز انجام می شود که نمونه ای از احسان، نیکوکاری و کمک دسته جمعی مردم به نیازمندان هر محل است.
رهنما افزود: در این آیین بعد از برپایی نماز تراویح در شبهای ماه رمضان، می خوانند مبارک ، تعدادی از نمازگزاران، که اغلب جوان هستند، بطور دسته جمعی به طرف منازل ساکنان محل به راه می افتند و یکی از آنان شعری می خواند و بقیه به طور دسته جمعی در آخر هر بیت واژه ‘الله’ را بلند می گویند.
وی گفت: این افراد به مقابل هر خانه که می رسند، ایستاده و شعرخوانی می کنند که اهالی خانه بیرون آمده و هدایای خود را که اغلب مواد غذایی مثل آرد، برنج، نان، کشمش ، قند، گندم و یا وجه نقد است به این جوانان هدیه می دهند.
وی افزود: افرادی که کیسه های هدایا را در اختیار دارند، به مسجد محل رفته و هدایا را به امام جماعت و چند نفر از ریش سفیدان تحویل می دهند تا آنها این هدایا را بین نیازمندان تقسیم کنند.
* سحرخوانی
این محقق ترکمن اظهار کرد: تا چند سال پیش آیین سحرخوانی نیز در بین ترکمن ها رواج بسیاری داشت که هر آبادی برای خود افرادی به عنوان سحرخوان داشت.
رهنما افزود: در این آیین، سحرخوان محل هنگام سحر از خانه خود بیرون می آمد و در محلات مختلف روستا، سحرخوانی می کرد و گاهی هم تعدادی دیگر از افراد محلی او را همراهی می کردند و غزل آمدن سحر را می خواندند و با صدای این فرد که اغلب خوش صدا هم بود، اهالی از خواب بیدار می شدند.
* استهلال هلال شوال
یکی از ترکمن های شهرستان راز و جرگلان خراسان شمالی در مورد آداب و سنن عید فطر در میان این اهالی گفت: در بین ترکمن های اهل سنت تلاش برای رؤیت هلال ماه از اهمیت زیادی برخوردار است.
محمد درخشان افزود: به این منظور حتی کهنسالان به پشت بام ها رفته و سعی در رؤیت هلال ماه می کنند.
وی گفت: یکی از رسوم ترکمن های خراسان شمالی پیش از رؤیت هلال ماه شوال و فرا رسیدن عید فطر تکبیر گفتن است.
وی افزود: با رؤیت هلال ماه شوال و اعلام عید فطر ترکمن های خراسان شمالی در ابتدا زکات فطریه خود را آماده کرده و آن گاه لباس های نو و پاکیزه خود را پوشیده و به ملاقات اقوام و برادران خود می روند تا با یکدیگر برای برپایی نماز عید فطر به عیدگاه بروند.
وی گفت: پس از افطار، ترکمن ها در دسته های چند نفری به سوی عیدگاه که زمینی صاف در طبیعت است می روند تا در آنجا نماز بگذارند که رفت و برگشت به عیدگاه نیز خود دارای آدابی است.
وی اظهار کرد: افطاری دادن در ماه مبارک رمضان نزد ترکمن های اهل سنت خراسان شمالی یک افتخار بزرگ به شمار می رود و به همین دلیل در این ماه هر کس با هر بضاعتی، سعی می کند به این آیین عمل کند.
وی افزود: از سویی در مساجد ترکمن های اهل سنت همواره به روی افراد مستمند و تنگدست برای صرف افطاری باز است.
وی گفت: افطاری دادن نوعی سنت حسنه از حضرت رسول اکرم(ص) نزد اهل سنت محسوب می شود و به همین دلیل هر کس دوست دارد در این سنت حسنه نقشی هرچند کوچک ایفا کند.
وی اظهار کرد: ادای فطریه در میان اهل سنت رسم دیگری است که در ماه مبارک رمضان و معمولا در چند روز آخر ماه رمضان، قبل از نماز عید سعید فطر انجام می شود.
وی گفت: ادای فطریه اهمیت خاصی در بین ترکمن ها دارد، طبق اعلام نظر روحانیان ترکمن برای هر فرد خانواده، مبلغی تعیین و به افراد نیازمند پرداخت می شود و در فقه اهل سنت پرداخت فطریه واجب است.
وی اظهار کرد: شهروندان ترکمن اهل سنت خراسان شمالی در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان پس از یک ماه عبادت و روزه داری با انجام آیین های ویژه این ماه پر برکت، خرید لباس نو و تهیه انواع شیرینی به استقبال عید فطر می روند.
وی افزود: با فرارسیدن روز عید، مردان پیر و جوان گروه گروه با در دست داشتن سجاده عازم عیدگاه هر شهر شده و با حضور در اجتماع روزه داران با گوش سپردن به مواعظ علما و بهره مندی از ارشادات دینی و مذهبی، نماز عید فطر را بجا می آورند.
* آشتی کنان
این شهروند ترکمن گفت: یکی از سنت های حسنه ترکمن های خراسان شمالی در آستانه ماه مبارک رمضان، آیین آشتی کنان است.
وی افزود: در این آیین ریش سفیدان هر محله و یا خانواده، افرادی را که با هم کدورتی دارند، بدون اطلاع از همدیگر برای صرف چای به خانه ای دعوت می کنند و آنها را با هم روبه رو کرده و آشتی می دهند.
وی گفت: ترکمن ها عقیده دارند که ماه رمضان آنقدر عزیز و گرامی است که کسی نباید در حالی که کدورتی از برادر و خواهر مومن خود در دل دارد، وارد آن شود.
امام جمعه اهل تسنن شهرستان مرزی راز و جرگلان می گوید: ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن، رحمت، برکت و از شریف ترین ماه های سال برای عموم اهل سنت است.
آخوند رحیم صمدی در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: مهم ترین وظیفه اهل سنت در این ماه صدقه دادن به فقیران، احترام به سال خوردگان، مهربانی با یتیمان، عبادت و فرستادن صلوات است.
وی برگزاری کلاس های آموزشی قرائت و تلاوت قرآن توسط روحانیون اهل سنت را از دیگر آداب اهل سنت این منطقه دانست و افزود: برگزاری کلاس های آموزش قرآن برای اقشار مختلف مردم از دیگر آدابی است که در این ماه انجام می شود.
امام جمعه اهل سنت شهرستان راز و جرگلان گفت: نماز تراویح از دیگر آداب اهل تسنن است که بعد از نماز عشا خوانده می شوند و ترکمنان علاقه مند در ماه مبارک رمضان همراه با این نماز چندین مرتبه قرآن را ختم می کنند.
در طول ماه مبارک رمضان، عمده مساجد ترکمن ها پر از جمعیت شده و حال و هوایی دیگر دارد.
به گزارش خبرنگار ایرنا اگر در شب های ماه مبارک رمضان در مناطق ترکمن نشین باشی و از گلدسته های مساجد صدای اذان را برای برپایی نماز عشا بشنوی، پیر و جوان و حتی کودکان را خواهی دید که گروه گروه به سمت مساجد در حرکتند.
در شب های ماه مبارک رمضان، جمعیت زیادی که بیشتر آنها را جوانان، نوجوانان و حتی کودکان تشکیل می دهند برای برپایی نماز عشا و نماز ‘تراویح’ که پس از آن به جماعت اقامه می شود، وارد مساجد می شوند.
صمدی گفت: تراویح نمازی ۲۰ رکعتی است که در قالب ۱۰ نماز دو رکعتی، پس از اقامه نماز عشاء به جماعت خوانده می شود به این شکل که امام جماعت پس از خواندن حمد در هر رکعت، یک سوره از سوره های کوتاه قرآن مجید را می خواند.
این روحانی اهل تسنن افزود: نماز تراویح در تمامی مساجد مناطق ترکمن نشین برپاست اما در برخی از مساجد اصلی اهل سنت نیز ‘نماز ختم’ برپا می شود.
وی افزود: در نماز ختم، امام جماعت که معمولا حافظ قرآن است در هر رکعت از نمازهای دو رکعتی، به جای قرائت سوره های کوتاه پس از حمد، از نخستین سوره ابتدای قرآن آغاز می کند و در هر رکعت بخشی از قرآن را می خواند و در رکعت های بعدی ادامه آن را می خواند و به این ترتیب در طول یک هفته، قرآن را به جماعت و در قالب این نماز، ختم می کنند.
وی گفت: هر چند این نمازهای ۲۰ رکعتی هر شب دو تا سه ساعت به طول می انجامد، اما ترکمن ها شرکت در آن را مستحب دانسته و سعی می کنند که در آن شرکت جسته و از ثواب آن بهره مند شوند.
وی افزود: اهالی ترکمن در ماه مبارک رمضان به صورت دسته جمعی نیز در مساجد قرآن قرائت می کنند و در این ماه سه الی چهار مرتبه قرآن را ختم می کنند.
وی اظهار کرد: در آیین ختم قرآن مجید، تعدادی از قاریان و حافظان معروف ترکمن با حضور سایر روزه داران در مدت زمان معینی در چند شب متوالی قرآن را ختم می کنند.
آخوند صمدی گفت: هر بار ختم قرآن توسط ترکمنان با مراسم ویژه ای مانند پخش میوه و شیرینی همراه است.
وی افزود: در روز عید فطر نیز در خانه ترکمن ها سفره ای پهن است و بر روی سفره ها نان های سنتی و شیرینی و شکلات چیده می شود.
وی گفت: روزه داران ترکمن پس از برپایی نماز عید فطر به صورت جماعت، برای دید و بازدید به سراغ همسایگان و هم کیشان روزه دار خود می روند.
وی در خصوص آیین شب قدر نیز گفت: ترکمن ها شب قدر را، به عنوان شب نزول قرآن در شب ۲۷ ماه رمضان برگزار می کنند و افراد جوان و مسن، به طور دسته جمعی بعد از نماز عشاء و تراویح در یکی از خانه های محل جمع شده و راز و نیاز می کنند و قرآن می خوانند تا هرچه بیشتر از ثواب این ماه، خصوصا شب نزول قرآن فیض ببرند.
یکی از زنان ترکمن ساکن در روستای گرکز از توابع بخش مرزی جرگلان نیز گفت: مردان و پسران برای خواندن نماز واجب و مستحبی و همچنین دعا و مناجات به مسجد محله می روند اما بانوان به تنهایی و یا همراه دوستان و آشنایان در خانه به ادای واجبات می پردازند.
صاحب جمال رحیمی افزود: زنان ترکمن در ماه مبارک رمضان غذاهای مخصوصی از جمله قایش تهیه می کنند که در آن خمیر را برش داده و در آب جوش ریخته و بعد از پخته شدن وارد آبکش می کنند و سپس سسی مخصوص که مخلوطی از پیاز، روغن، گوجه فرنگی، سیب زمینی و ادویه مخصوص است بر روی این خمیرها می ریزند و میل می کنند.
وی اظهار کرد: همچنین در این ماه زنان ترکمن آش رشته، انواع فتیر و نان خانگی، کلوچه، شیرینی تهیه می کنند و بعد از صرف غذا و خوراکی به دعا و نیایش می پردازند.
۱۰ درصد از جمعیت ۸۶۷ هزار نفری استان خراسان شمالی را ترکمن های سنی مذهب تشکیل می دهند که در شهرستان های بجنورد، راز و جرگلان و مانه و سملقان سکونت دارند.