ارکین نیوز – صفرقلی کوچکی:چند وقت پیش گفتگوی ویژه در گروه مجازی ترکمن صحرا تحت عنوان “شوْرتا چی لار” “طنز پردازان ” بر گزار شد.
از آنجایی، طنز از دیر باز در فرهنگ ترکمن نقش بسزایی داشته است. و جزء ادبیات شفاهی ترکمن ها محسوب می شود،و بمنظور گرامیداشت یاد و خاطره طنز پردازان ترکمن از گذشته تا حال بکنیم.
طنز پردازان قدیم چون ملا کمینه ………و در عصر حاضر امان محمد میلادی(مدرک) ، گروه آلادا، جمشید آقچلی و …. شاعران طنز پرداز چون منصور طبری ، موسی قزلجه و … هستند

در ادامه ، مطالب ارسالی اعضای گروه مجازی ترکمنصحرا قرار داده شده است.
“شورتا سوزلر” همان فکاهی و طنزهای انتقادی بوده و در واقع خنده معنی دار و تلخ مردمان محروم بر بسیاری از نارسایی های اجتماعی می باشد
که در قالب حکایاتی کوتاه ، در ادبیات شفاهی و یا در آثار برخی از شاعران و نویسندگان طنز نویس به آن بر می خوریم.
شورتا سؤزلر موضوع انتقادی -اجتماعی بسیار تندی است که بر اساس بسیاری از وقایع خنده دار که در بین مردم اتفاق افتاده، بوجود می آید و در واقع به زبان طنز انتقاد می نموده اند.
فکاهیات توسط برخی از سخن پردازان گمنام و یا برخی از شاعران کلاسیک ترکمن بوجود آمده و تا امروز به ما رسیده است.

به عنوان مثال:
“باسیم تازی بولار” “ییلینگ نأمه” از کمینه را می توان برد.
کمینه یکی از شاعران کلاسیک ترکمن می باشد .
ما به طنز های فروانی برخورد می کنیم که منسوب به این شاعر بزرگ می باشد.
از طنز پردازان جدید می توان به هنرمندان گروه آلادا ، هنرمندان رادیو و تلویزیون بخش ترکمنی مثل جمشید آقچلی و …
و از شاعران طنز پرداز به منصور طبری ، موسی قزلجه و …
اشاره کرد
جمشید آقچلی , هنرمندی که با اجرای قطعات طنز ترکمنی در رادیو و تلویزیون , در بین ترکمنها محبوبیت فراوانی یافته است .
جمشید آقچه لی شاعر خوش قریحه و هنرمند محبوب ترکمن صحرا ست که در آزادشهر سکونت دارد. در رادیو گرگان کار می کند. عضو فعال انجمن میراث گنبد می باشد. وی جوانی خلاق و مستعد است که شخصیتی چند بعدی دارد. یعنی اینکه در چند زمینه فعالیت موثری دارد. گاه شعر فارسی می سراید. گاه گزارشگر صدا و سیماست و کار خبری می کند.
و گاه مجری مراسم های فرهنگی – ادبی است. جمشید در فن گویندگی توانمند است. تحصیل کرده دانشگاه آزاد گرگان و از نسل امروز می باشد. در زمینه طنز و نمایش استعداد بالایی دارد. آوازهای طنزگونه او با ساز دوتار رامین گری هنرمند دیگر رادیو گرگان شنیدنی است و طرفداران بی شماری دارد. داشتن غنای زبان از ویژگی های جمشید است که نشان از تسلط وی بر زبان مادری خود دارد . به همین خاطر حرفهایش به مانند سخنان پدربزرگها شیرین است
اوغلانقام ادیگمی دوزو گییپ بیلمردیم.
همیشه تای بی تای گیه ردیم .
ساغی سولا و سول آیاغما هم ساغ آیاغینگقینی گیه ردیم . هرگون موغاللیمیم دان شو سبابلی سوویلردیم.

آخربیرگون موغاللیم ساغ ادیگیمه راست یازدی و چپ آیاغا گییلمه لی ادیگه هم چپ یازدی. البته اول هم آی کیومیش،
سبابی شول ساغ یازانی بولیادی دا مگر ناچه آیاق قالیا .
ساغ بللی بولسا اول بیری چپ دیرده . سوزینگ قیسغاسی ارتیری ینه ده ادیگیمی دوغری گیمانی باردیم.

بوگزک موغاللیم منی قاتی اوردی.
دونگاجاما بیر ایکی شارپیق گیدیردی.

یاده کاده لری آیدمیشلاین یانگاغیما چالدی .
واخ اول دوشونماندیر.

من حاضیر ساغ آیاغیم
هایسی سول آیاغیم هایسی دیغین بیلمه یان آخیر.

اوغلانقام ادیگمی گییپ بیلمردیم

گیدیر دیپ آغلاردیم بافیپ بیلامی

بیر گون آتام دونگاجاما گیدیردی

شوندان سونگ اوورندیم نادیپ گیمانی

ساغ بولونگ / موسی قزلجه

رحمت عنایتی :
غارری اجه لر بیلن دگیشمه!

منگ غارری اجم مدرنیته زماندا

آق اؤی دأل , یاشایار آپارتماندا

یدمیش باش ده چالیب یاشلیق سازینی!

یاشلاردان اول کم گؤرمه یأر اؤزینی!

غارری اجمینگ دسبند, النگوسی بار

دیشی ماهواره سی ال.ان بی سی بار

اوققاجم ده , جم تی وی نی گؤزله یأر!

خرم سلطان , لامیا دک سؤزله یأر!

اییان ایمیتی هم ایلدن اویدکه شیک

هرگون پیتزا اییب بولیب دیر مه شیگ!

أش اویوینینگ سایدبای سایدی هودی بار

بیشیرمز چوربانی فست فودی بار!

گییان اگین باشی ام ایلدن اویدگه شیک!

ساتین آلیار گونده مونگ دورلی اشیک

کلوش دأل کالج دئر گؤرسه نگ کؤوشین

کیم بجه رر اوققاجمینگ دؤوشین!؟ *

اوققاجم مینمه یار اشه گی آطی

سؤیگولی ماشینی آق مازاراتی

شالتاق آتیب دؤرت ییلدیزلی افسره

خیاباندا تخته گازدیر یگسره

اوینده استخری هم لابی سی بار

کوچه لرده ویراژ هم لایی سی بار!

اوققاجم خبرلی اهلی لوژیدان

عجب خیرلانیار تکنولوری دان

هاوا اوققا جمینک شیله یولی بار

غافی سینینگ ریموت کنترلی بار

الیندأکی گوشی سونگقی چیقان مود

صفحه سی بار لمسی سیستم اندروید

غارری جمینک مونک دوؤلی اوینی بار

وایبریی بار واتس آپی لاینی بار

سونگقی سؤز اوققاجم دوران سوریب یؤر

قاقامینگ پولی نینگ خیرین گؤریب یؤر!

خلیل یزدانی :
مدرک میلادی دان: هر الینه بدره گوتریپ باریان بایجئق دان سورابدئر:- بایجئق…، الینگداکی بدره لرده نامه بار. … -بایجئقدا اونگا: بوالیمداکی ده زاد یوق، بو ده بوش – دییپ جوغاب بریپدیر.
بیرگون موللا ناصئراددین باشغا بیر شهره گوچوب باریپدئر. اونونگ هممه بارغوشئ، ایکی یاسسئق بیلن ایکی یورغان دیغئنی گورن غونگشوسی: –موللا، بو نه آحوالات،؟؟!! انچمه ئیل عایالئنگ بیلن یاشاپ، ایکی یاسسئق بیلن ایکی یورغاندان باشغا ادن غازانجئنگئز بولمادئمئ؟ -دییپ سوراپدیر. — بولدئ، کانده بولدئ. یونجه ادیان غازانجئمئزدان غئزئمئزئنگ سانی، ادیان غازانجئمئزدان کاندی –دییپ موللا ناصئر جوغاب بریپدیر.
موللا کمینه دن، اشنگ بیلن آرانگ ناجیره؟ -دییپ سوراپدئرلار…. موللا کمینه اشگی بیلن اوز آراسئنئ غارئشلایار دا: آرام بیر غارئش -دییپ جوغاب بریار.

امین گری :
محمدولی کمینه شاعر و هجونویس ترکمن
در سال ۱۱۹۰ هجری قمری در نواحی سرخس در خانواده ای تنگدست بدنیا آمد و در سن ۷۰ سالگی دار فانی را وداع گفت.
تخلص کمینه را برای اینکه خود را از همه کمتر و کهتر می دانسته انتخاب کرده است.
خلاقیت کمینه در ساختن طنز منظوم و سخن سرایی برای تهیدستان در حیطه ادبیات ترکمن ، به حدی بوده که نیکلای ایوانویچ نویسنده روس ، درباره او چنین گفته است:
کمینه افشاگر پرشور بی عدالتی و جوینده حقیقت برای تهیدستان است.
ادامه دارد….
مهمترین بخش اجتماعی آثار کمینه ستیز با مالکان فئودال و افشای بیدادگری ها و جولان گری های خودکامان و فئودالهای بدنهاد روزگار خود است . اصل و عصاره این بیدادگریها را می توانیم در آثار “فقر”، “تهیدست” و “قاضی من” می توانیم ببینیم.
کمینه با پوستین چهل وصله خود در بین ترکمنها معروف بوده است . توجه او به فقر در اشعارش نمایان است همانگونه که در شعر “غاریب‎لیق” او می بینیم.

گونده مونگ غصّام بآر یوز اِلِم بیلن
دردیمینگ بآریندان بِتِر غاریب‎لیق
سُوراغی مِن بُولدوم غایغی غام بیلِن
گِلیپ دوشِر حاتار-حاتار غاریب‎لیق (حاتار-حاتار = سِطِر- سِطِر)
منبع :ایران ترکمنلری