ارکین نیوز – زبان یکی از عوامل مهم ارتباطی انسان‌هاست که خداوند عزیز و منان آن را به بندگان خود ارزانی بخشیده است. زبان با توجه به نقش ویژه‌ای که در ارتباط اجتماعی و بیان اندیشه دارد، در طول تاریخ مورد توجه قرار گرفته است و از نیکی و بدی آن سخن‌ها گفته، داستان ها ساخته‌اند.

در این مقوله، ابتدا به بیان اهمیت نصیحت و گوش دادن که یکی از ارکان چهارگانه ی زبان است،اشاراتی رفته سپس به «آداب سخن» از دیدگاه مخدومقلی‌ می‌پردازیم، که آشنایی هر انسانی با آنها از لوازم زندگی اجتماعی است. و رمز موفقیت در برقراری ارتباطات نیز، مراعات این راه و رسم‌هاست.

مخدومقلی، در باره آنچه می‌گفت بسیار اندیشیده بود و به حقانیت گفتارش از صمیم قلب باور داشت و خود قبل از دیگران به کار می‌بست. او دل به خدا سپرده بود و سر منشأ کلامش نیز قرآن و سنت بود. وی به آنچه یقین داشت، مردم را دعوت می‌کرد. یعنی چیزی را که خود لمس کرده و یا از نزدیک شاهد و ناظر بوده و یا از منابع موثق خوانده یا شنیده با مردم در میان گذاشته است. طوری که بر اساس آنها دیگران را امر و نهی می‌نماید.

«مخدومقلی/اوگیت/برگیل/سوز/بیله اشیت ماک/دنگ/بولماز/گوران/گوز/بیله»

«مخدومقلی! به آنچه یقین داری، مردم را نصیحت کن. زیرا شنیدن کی بود مانند دیدن.»

شاعر عقیده داشت روشنگری و نصیحت مردم یعنی امر به معروف و نهی از منکر واجب و گوش دادن به نصایح و خیر خواهی مصلحان دارای پاداش است: «آیدماق/واجب/اولور/اشیتماک/ثواب».

از نظر مخدومقلی افراد جامعه در برابر نصایح بزرگان به سه دسته: افراد متواضع و حق طلب(پند پذیر) و افراد خود خواه و دنیا طلب(پندناپذیر) و افراد بی عقل و نادان تقسیم می‌‍شوند. فراغی هر یک از این گروه‌ها را با صفاتی که درخور و شایسته ایشان است معرفی می‌کند.

گروه «پندپذیر» را با صفاتی نیک، از جمله: عاقل، دوست‌دار حق، مرد و خریدار خوب (زرشناس) توصیف می‌کند. ولی گروه«پندناپذیر» را:ناکس، نااهل، نادان و بی‌خرد و اسیر دنیا می‌نامد. و گاه بر شدت کلامش می‌افزاید و آنان را به چهار پایان «دم بریده» از قبیل گاو، سگ و … تشبیه می‌نماید.

اینک سیمای این طوایف را در اشعار مخدومقلی ملاحظه می‌کنیم:

الف-سیمای گروه متواضع و حق طلب(پندپذیر): از دیدگاه مخدومقلی، این افراد، حق طلب و جستجو گراند و دل‌های پاک و بی آلایشی دارند. اما غباری بر دل و دیدگان ایشان نشسته است که با اندک اندرزی صیقل می‌یابند. از طرف دیگر، چون مردانی متواضع و فروتن هستند. به پند و اندرز بزرگان قوم ارج می‌نهند و طالب و خریدار سخن حق‌اند:

«سوزیم/نصیحت‌دور/بر/قولاق/سالینگ بنده‌سی/من/سوزه/خریدار/قولینگ»

«به سخنانم که تمامی نصیحت و خیر خواهی است گوش دهید. غلام آنم که بر سخن حق گوش دارد و خریدار آن باشد.»

گوشه ای از کتاب “از مخدومقلی آموز آداب سخن را” بقلم آقای نور قلیچ فدارکار