- تاریخ: 2016-03-12
- شناسه خبر: 15747 2,118 بازدید
- اندازه متن
نقش رنگ ها برلباس اقوام گلستان/پوشش های کهن در نگارستان ایران
ارکین نیوز-نگارستان ایرانزمین رنگینکمانی از اقوام ایرانی و غیر ایرانی را در دل خود جای داده و هر قوم با لباس و سنت های خاص خود در گلستان در کنار یکدیگر زندگی می کنند. خبرگزاری مهر، گروه استانها – مونا محمدقاسمی: استان ...
ارکین نیوز-نگارستان ایرانزمین رنگینکمانی از اقوام ایرانی و غیر ایرانی را در دل خود جای داده و هر قوم با لباس و سنت های خاص خود در گلستان در کنار یکدیگر زندگی می کنند.
خبرگزاری مهر، گروه استانها – مونا محمدقاسمی: استان گلستان که به دلیل تنوع قومیتی مشهور به رنگینکمان اقوام ایرانزمین است مردمانی از قومیتهای مختلف با آدابورسوم متفاوت و پوششی رنگارنگ را در دل خود جایداده است.
پوشش هر قومیت نشان اصالت و فرهنگ بر خواسته از سرزمینشان و درواقع هویتشان است. اقوام متعددی که در این استان زندگی میکنند شامل ترکمنها، فارسیزبانان، سیستانیها، بلوچها، ترکها (آذربایجانی و قزلباش)، کردها، تاجیک ها، مازندرانی و قزاقها هستند.
در اینجا به بررسی پوشش محلی هر یک از قومیتهای گلستان میپردازیم.
پوشاک سنتی ترکمنها
پوشش و لباس ترکمنها را در وهله اول میتوان به دودسته سنتی و امروزی تقسیم کرد. پوشش سنتی یا قدیم تا قبل از تلاشهای رضاخان برای یکدست کردن شکل لباس در ترکمنصحرا و کل ایران استفاده میشد و پوشش جدید که تداول آن به دوره بعد از یکدست شدن شکل لباس مربوط بوده و تا حال حاضر تداوم دارد.
پوشش سنتی لباسهای ترکمنی از مواد گوناگونی چون ابریشم، پوست، کتان و پنبه فراهم میشد. البسه اصیل ترکمنی اعم از مردانه و زنانه از جنس ابریشم بود. در مبحث لباسهای سنتی، پوشاک مردان وزنان باهم تفاوتهای کمی داشت.
لباسهای مردان را میتوان به چهار قسمت تنپوش، شلوار، کلاه و کفش تقسیم کرد.
تنپوشها
دون (don): لباس اصیل ترکمنی ردای بلندی بود که از ابریشم دوخته میشد و تا زیر زانوان میرسید و «دون» نام داشت. دون بنا به رنگ و نوع بافت بر دو نوع بود. اگر از ابریشم کاملاً قرمزرنگ دوخته میشد، «قیزیلدون» یا «قیرمیز دون» و اگر از ابریشمی دوخته میشد که رنگ آن متمایل به زرد بوده و بافت پارچه آن یکنواخت نبود، درواقع اگر رنگارنگ و راهراه بود «قار مادون» نام داشت. بر حاشیه دون، نوارهای سوزندوزی از نوع آلاجا «دو نخ تافته سیاهوسفید یا تیره و روشن» وجود داشت که به زیبایی این لباس میافزود. بر کمره دون کمربندی از شال گاه آراسته به نقره میبستند که به آن قوشاق و یا «تیرمه شال» میگویند.
چأکمن: بالاپوشی است بلندتر از کتهای کنونی که از کرک شتر تهیه میشود. چأکمن تهیهشده از کرک ظریف و مرغوب را «اینچه چأکمن» و چأکمنی را که از کرک زبر تهیه میشود «یوغینچأکمن» مینامند.
ایچمک: یا پوستین که در هوای سرد استفاده میگردد و بنا به نوع پوستی که از آن تهیه میشد، انواع مختلفی داشت. پوست بهکاررفته در ایچمک دباغیشده و سپس با انواع مواد طبیعی به رنگ زرد درآورده میشود.
کوینک: پیراهنی ساده و فاقد یقه بود و یا یقهای کوتاه و مدور و بدون دکمه داشت با آستینهایی بلند که بهجای دکمه، بندهایی در آن به کار میرفت. پیراهن دیگری نیز دوخته میشد که آنهم ساده، منتها دارای یقه کج یا کناری بود. این یقه با سوزندوزیهای مفصلی زینت داده میشد و سرآستینش نیز گلدوزی شده بود.
شلوار: شلوار مردانه عبارت از تنبان گشادی بود که رشتهای پنبهای لیفه آن را تشکیل میداد و سر آن را گاه با «هوتاز» یا منگوله میآراستند این شلوار «بالاق» نام داشت.
کلاه
تلپک: کلاهپوستی با پشمهای نسبتاً بلند که انواع گوناگون داشت که عبارتند از دوومه تلپک، بوخار تلپ، شیپیرما تلپک.
بؤروک: یا عرقچین که غالباً با نقوش گوناگون سوزندوزی میشد و در برخی لهجهها «تاخیا» یا «تایخا» خوانده میشد.
چکمه
اصلیترین پاپوش مردان چکمههای بلند چرمی با نوک برگردان بود که در ترکمنی نیز «چکمه» نام داشت. چاریق، دولاق و چپک انواع مختلف چکمههای ترکمنی است که مورداستفاده مردان ترکمن قرار میگیرد.
لباس زنان
لباسهای زنان ترکمن بسیار متنوع است. این نوع تنوع علت و فلسفه خاصی دارد که با دورههای سنی آنان مرتبط است. همچنین زنان و دختران ترکمن از لباسهایی با زیورآلات گوناگون استفاده میکنند که تنوع جالبتوجهی دارد. لباس زنان ترکمن هم نیز به چهار دسته تقسیم میشود.
تنپوشها
زنان ترکمن پیراهنهای ابریشمین میپوشیدند که غالباً به رنگ قرمز بود و «قیرمیز کؤینک» نام داشت و در قسمت یقه و سرآستین سوزندوزی میشد.
بالاق یا شلوار
انتهای پاچه شلوار زنانه سوزندوزی مفصلی داشت که به اسامی گوناگونی خوانده میشد. ازجمله «دویه کله» ، «سکدیرمه چویچه» ، «ایکیحورمان» و غیره که به ترتیب از پایین تا نزدیکی ساق پا را تشکیل میداد.
کلاه و روسری
بؤروک یا عرقچین روی این کلاه گرد و صاف (بدون برجستگی) بود و دختران آن را با زینتآلات نقرهای ازجمله پولکی و قبکها میآراستند. دختران غالباً بؤروک را بر سر گذاشته و از روسری استفاده نمیکردند.
در میان برخی از طوایف روسریهایی به نام «چأشو» رواج داشت که خود بر چند نوع است از قبیل: «اریش چأشو»، «المینچه چأشو»، «آتلاز چأشو»، «قارتما چأشوو»، «چأشو چارقد» که عموماً به روسری مربعی شکل و ابریشمین اطلاق میشود.
