ارکین نیوز-طبق مطالعاتی که انسان شناسان و قوم شناسان در سالیان گذشته بر روی ترکمن ها انجام داده اند, ترکمن هابرخلاف سایر ملت های دیگر سن خود و سن خویشاوندان و آشنایانشان را می دانستند. شمارش سن بر حسب یک دوره از سال های دوازده حیوانی انجام می گرفت.
هر سال با نام یک حیوان خاص پیوند خورده و آب و هوا و سایر وقایع آن سال به گونه ای نشانگر ویژگی های آن حیوان است . هر سال حیوانی جدید , ده روز قبل از اعتدال بهاری آغاز می گردد. سال نو ترکمن ها با شروع روز یازدهم مارچ سال میلادی (برابر با بیستم اسفند ماه هر سال شمسی) آغاز می شود.
در میان ترکمن ها سال های حیوانی که در آن افراد به دنیا می آیند , به خاطر سپرده مشوند , اگرچه روز دقیق تولد معمولا فراموش می گردد.استفاده از سال های حیوانی در میان ترکمن ها به طور آشکار نتیجه ی شرق دور است .
اسامی ترکمنی برای این سال ها , به ترتیب از اولین سال عبارتند از ：سیچان )موش( , سیغیر )گاو(, بارث )پلنگ( , تاوشان )خرگوش(, بالیق)ماهی(, ییلان )مار(, یلقی)مادیان( یا آت)اسب( , قویون)گوسفند(, بیجن )میمون(, تاووق)مرغ(, ایت )سگ(, دونگیز )خوک(. یک دوره ی کامل از ١٢سال یک موجه )Muje(نامیده میشود , و یک دوره ی تشکیل یافته از سه موجه , یعنی ٣۶سال , یک هنگام )Hengam(نامیده می گردد. یک هنگام تقریبا دوره ای است که طی آن ماه های قمری یک چرخه ی کامل را بر حسب سال های شمسی انجام می دهند, بنابراین اگر روز خاصی بر حسب تقویم اسلامی در یک سال شمسی خاص بر روی اعتدال بهاری قرار گیرد , آن روز در یک هنگام بعد, نزدیک به اعتدال بهاری قرار خواهد گرفت.(١)
ترکمنها روایت پند آمیزی در مورد پیدایش سالشمار حیوانی دارند. روزی تمامی حیوانات به پیشواز سال جدید می روند. شتر که به قد و بالای خود مغرور شده بود گفت: «حتماً پیش از همه سال جدید را خواهم دید.» امّا موش کوچک با زرنگی تمام روی سر شتر جهیده و پیش از همه، سال جدید را می بیند. شتر که مات و مبهوتمانده بود، از تمامی دوازده حیوان دوره که موفق به مشاهده سالجدید شده بودند عقب می ماند وبدین ترتیب غرور شتر باعث می شود که جایی در دوره موجه نداشته باشد. این روایت به مدد مایه اخلاقی و پندآمیز آن که نهی از غرور است، در میان ترکمنها نسل به نسل نقل شده و بصورت ضرب المثل درآمده است: «دویه بوینونا بویسانیپ ییلدان کور قالیپدیر!» یعنی (شتر به علّت مباهات به گردنش از مشاهده سال جدید محروم مانده است.)بردی نظر خدای نظرف، شاعر خوش قریحه و نامدار ترکمن بر پایه این روایت شعری زیبا سروده است:
حیوان لار ایچینده کیم بولسا اولی
یعنی : گفتند هر کس در میان حیوانات بزرگترباشد
ییل باشی بولمالی دییلیپدیر ولی
یعنی : باید «ییل باشی» (سال اوّل) شود
باردیغین بیلدیریپ سیغیر مولاپدیر
یعنی : گاو برای ابراز وجود «ما ما» کرد
یونه ایام اونونگ شاخینا چیقان
یعنی : اما موش که فرز و چالاک بر شاخ او پردیده بود
سیچان سیپینجیراپ مورتون تاولاپدیر
یعنی : موش سبیلش را تاب می داد
ایل ایچینده گزیپ یورن گوررونگ بو
یعنی : این روایتی است که در میان مردم نقل می شود
بیله موق بو واقا هاچان بولوپدیر؟ یعنی : نمی دانم این واقعه کی اتفاق افتاده؟
یونه غرض حیله بیلن آل بیلن
یعنی : ولی به هر حال با مکر و حیله
ییل باشی یسرجه سیچان بولوپدیر.
یعنی : موش بدترکیب «ییل باشی» شده است.
ترکمنها سال موش را که اولین سال هر دوره می باشد «ییل باشی»می نامند که به معنای سال آغازین یا مبدأ است، در روایت منظوم فوق «گاو» پس از «موش» سال جدید را مشاهده کرده و لذا مقام دوّم را در دوره سالشمارحیوانی احراز می نماید.(٢)
امروزه روز تحویل سال نو در میان ما ترکمن ها به کلی فراموش شده است طوری که از هر کسی در این باره سوال می کردم بسیار متعجب می شد و بلد نبود و یا بودن چنین روزی اگر می بود برایش بسیار جالب بود .ترکمن های ایران سال نو خود را به همراه ایرانیان در اولین روز فروردین جشن می گیرند ودر ترکمنستان سال نو را به همراه لحظه ی تحویل سال نو میلادی جشن می گیرند .ترکمن ها با وجود اینکه خودشان تقویم دارند ولی نمی دانند که ترکمن ها هم روزگاری سال نو داشته اند و نیاکانشان در قرن گذشته چنین روزی را جشن می گرفته اند که این برای ملت ترکمن واقعا جای تأسف دارد.
سؤال من از شما این است من و امثال من که به فرهنگ و تاریخ و نژادمان اهمیت می دهیم چرا نتوانیم سال نو خود را جشن بگیریم ؟؟؟ این روز فراموش شده را چگونه جشن بگیریم ؟؟؟ چه پیشنهاداتی برای گرفتن جشن در این روز دارید ؟؟؟ آیا شما به عنوان یک ترکمن حاضر هستید این روز را جشن بگیرید ؟؟؟
منابع ：
١-کتاب ترکمن های یموت نوشته ی ویلیام آیرونز ( آیرونز در صفحه ی ۷۲ این کتاب می نویسد :” اولین روز سال نو آنها ( ترکمن ها ) به یازدهم مارچ می افتد . )
٢- http://persian.cri.cn/381/2012/01/18/1s119010.htm