ارکین نیوز-منصور آق – “یاش اولی” گری یا ریش سفیدی نوعی کنش اجتماعی است که در طول تاریخ به منظور استفاده از خرد جمعی برای مقابله با رویدادها و مسایل طبیعی و غیر طبیعی و اتخاذ واکنشی عمومی در برابر آنان شکل گرفته است.

دکتر ارازمحمد سارلی در “تحلیلی بر حرکت های یاش اولی گری” آورده است: “شاید تورکمن ها جزء اولین مردمانی در دنیا باشند که جامعه آنها از قوانین نانوشته دموکراتیک و مردمی بر اساس مبانی انسانی و اخلاقی پیروی می کند.

این قوانین نانوشته “تؤره” نام دارد که بر اساس “عدالت، دانش و عقل” می باشد که مجریان آن را ریش سفید “یاش اولی” می نامند و در یک مجلس مشورتی درباره مسائل سیاسی و اجتماعی تصمیم گیری می کنند.”

هرچند با گذشت زمان و گذار جوامع از مرحله سنتی و روستانشینی به مراحل شهرنشینی، صنعتی و فراصنعتی و بروز تحولات عمیق اجتماعی از جمله تغییر ترکیب جمعیتی جوامع، هم زیستی قومیت های مختلف در قالب شهرها، تغییر منابع اقتصادی و شغلی، پیشرفت های وسیع و روزافزون تکنولوژیکی و . . . این سنت حسنه و پسندیده به شکل سنتی آن کم رنگ و کم رنگ تر می شود ولی اهمیت و جایگاه آن بر کسی پوشیده نیست.

مشاوره، خرد جمعی، مدیریت شورایی، تفکر گروهی، کار تیمی، مجالس ملی، عوام و . . . عناوین متعددی است که امروزه و در عصر صنعتی جای یاش اولی گری را گرفته ولی بر همان مبنا و ارکان استوار است و جایگاه انکارناپذیر این مباحث در علم مدیریت و زندگی اجتماعی و گروهی، نشان از تفکر صحیح پیشینیان دارد.

در کشور ما نیز صورت های جدید و رسمی یاش اولی گری هم چون مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان، شورای نگهبان، شوراهای شهر و روستا و غیره بیانگر نیاز جامعه مدرن امروزی به تداوم شور و هم اندیشی و تصمیم گیری های شورایی و گروهی است.
یاش اولی گری و هم گرایی قومی، محلی یا منطقه ای به سبک و سیاق گذشته ولی شکل و نمای جدیدتری در بین جوامع و اقوام محدودتر و کوچک تر هم چون ترکمن ها، کردها، بلوچ ها، لرها، قزاق ها و حتی اقلیت های ساکن در سایر شهرها مثل گلستانی های ساکن تهران، شاهرودی های ساکن گلستان و . . . به انحا مختلف رواج دارد.

یکی از کاربردهای یاش اولی ها در بین ترکمن ها طی سالیان اخیر، در دوره های مختلف انتخابات مشاهده می شود. یاش اولی گری در انتخابات با چند هدف از جمله ترغیب به حضور حداکثری مردم در انتخابات، وحدت و هم گرایی کاندیداها، تأکید بر رقابت مسالمت آمیز پارلمانی، قانون مداری و استفاده از ظرفیت های قانونی برای نیل به مطالبات قومی و منطقه ای و در نهایت انتخاب نماینده ای ترکمن برای امیدبخشی به مردم است.
این رویه تاریخی و سنتی برای ترکمن های ساکن حوزه انتخابیه کلاله و مینودشت در انتخابات مجلس نهم، هم چنین شهروندان گنبدکاووس برای رسیدن به نتیجه مطلوب و مورد نظر در انتخابات شوراهای اول و چهارم مثمرثمر واقع شد و به دنبال آن موجی از امید و نشاط در بین این مردم نمایان شد.

حال در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز حرکت پسندیده یاش اولی گری در حوزه های انتخابیه گنبدکاووس، آق قلا، بندرترکمن و کلاله مشاهده می شود.
جایگاه و اهمیت تعاون، هم فکری، مشورت و وحدت به عنوان برخی از خصایل نیک دینی و اسلامی، هم چنین سنت دمکراتیک تاریخی و قومی بر کسی پوشیده نیست ولی به نظر نگارنده این سنت دمکراتیک را باید لباسی نو و متناسب با شرایط روز پوشاند. باید روش و اجرای آن را با علم روز درآمیخت تا برای نسل های جدید و فرزندان عصر علم و اطلاعات مقبول تر افتد.

لزوم داشتن برنامه ریزی، نقشه راه ( استراتژی )، برنامه های اجرایی و عملیاتی برای رسیدن اهداف در امور عمومی و اجتماعی بر کسی پوشیده نیست. برنامه ریزی یکی از ضروریات جامعه امروزی حتی در زندگی شخصی و خصوصی افراد است و اهمیت آن در مناسبت ها و مأموریت های اجتماعی و عمومی صدچندان احساس می شود.

برای این منظور می توان و باید از متخصصان و اندیشمندان تحصیل کرده ترکمن بهره جست و یاش اولی گری یا “تؤره” سنتی را با علم مدیریت، برنام ریزی و علوم اجتماعی درآمیخت تا “قوانین نانوشته” یاش اولی گری قدیم با گذار از دوران سنتی وارد دوران علمی، مکتوب و مدون گردد.

در یاش اولی گری مدرن و علمی باید اهداف، سیاست ها، راهبردها، برنامه ها، ساختار یا ترکیب، مکانیزم انتخاب ترکیب یا ساختار (بر اساس نسبت جمعیت شهری و روستایی یا تعداد روستاها و . . .)، نقشه راه یا استراتژی، روش های اجرایی نشست ها در شهر وروستاها و . . . مشخص و مکتوب گردد.

به نظر نگارنده این روش به علت مکتوب بودن و امکان مطالعه آن توسط اقشار مختلف مردم به ویژه جوانان تحصیل کرده حوزه های شهری و روستایی و حتی نامزدهای انتخاباتی، از امکان بروز شائبه ها، شایعات و در نهایت تفرقه تا حدود زیادی خواهد کاست و نسل جدید را که غالباً تحصیلات دانشگاهی داشته و طالب شیوه های مدرن و علمی هستند؛ به هم گرایی سوق خواهد داد.

واقعیت این است که گذار از روش سنتی به روش علمی نیاز به مطالعات بیشتر، استفاده از نظریات متخصصان و تحصیل کرده ها در کنار افراد باتجربه و صرف مدت زمان نسبتاً طولانی دارد که باید با فراغ بال و بین دو دوره انتخابات آماده شود؛ ولی در نشست های یاش اولی گری که این روزها برای حضور حداکثری در انتخابات مجلس دهم انجام می شود می توان در موازات جلسات عمومی، کارگروهی نسبت به آماده سازی ساختار یا ترکیب و تعداد یاش اولی ها، شیوه انتخاب ترکیب از شهر و روستاها، شیوه انتخاب هسته مرکزی یاش اولی ها از بین نمایندگان شهر وروستا، فاکتورها و مؤلفه های کاندیدای اصلح، شیوه های گزینش کاندیدای اصلح و . . . اقدام نماید.

هر چند چنین تجربه ای در چهارمین شورای شهر گنبد صورت گرفته و بسیاری از این موارد در حیطه شهری انجام شده ولی این مهم باید به حوزه انتخابیه شهرستان و مجلس شورای اسلامی بسط داده شود.

“آغزی بیرلیک”، اتحاد، هم دلی و به قول امام راحل “وحدت کلمه” واژه ای مقدس است که نیازمند تلاشی پاک، خالصانه، باگذشت، بدون حب و بغض و مهم تر از زیر پا گذاشتن منیت ها و غرور کاذب دوران انتخاباتی است.

کلید واژه اتحاد و آغزی بیرلیک و نیل به موفقیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی چیزی نیست جز اولویت و رجحان منافع عمومی بر منافع شخصی! تک تک نامزدها و هواداران آن ها باید بدانند و بپذیرند که منافع شخصی همه آن ها در منافع عمومی مستتر است و در صورت تحقق منافع عمومی، بسیاری از منافع شخصی و خواسته های آن ها نیز تحقق خواهد یافت.
ترکمن استیودنت