ارکین نیوز – در آداب و سنن گذشته ترکمن‌ها، آتش، مقام ویژه‌ای را احراز می‌کند. بعضی از این مراسم جنبه احترام عمومی نسبت به آتش را نمایان می‌سازد. جنبه عمده این احترام با خاصیت نگهدارنده و سحرانگیز آتش مرتبط است. که این نیز به‌نوبه خود از درک آتش به‌عنوان یکی از نیروهای قهار طبیعت که دارای نیروی سحرآمیز مقتدری بوده، منشا گرفته است.
اکثریت این تصورات با اصطلاح «ایریم» (نشانه، علامت، فال) مشخص شده‌اند، برخی دیگر از جمله مراسم پاکیزگی هرساله بوسیله آتش که با اصطلاح «داپ دسٌور» مشخص می‌شوند. جنبه عمومی احترام به قوه طبیعی آتش پیش از همه در ممنوعیت اعمالی بروز کرد که در آن‌ها برخورد با آتش توهین‌آمیز تلقی می‌شد. برای مثال تف کردن به آتش حرام است و این در مورد خرمن آتش افروخته، اجاق خانگی و تنور صدق می‌کند. کسی که مرتکب چنین عملی شود، بنا بر اعتقاد، بدبختی به او روی خواهد آورد. در فولکلور ترکمنی اصطلاحی که برای نسل‌های قدیمی‌تر کاملاً آشناست یعنی «اوُت اورز» (آتش نورانی) و در ضرب‌المثل عامیانه «اوُت آستیندا بلا قالماز» (زیر آتش بلا نمی‌ماند) به‌روشنی این تصورات را نشان می‌دهد.
در میان طوایف گوناگون آداب و رسوم مختلفی نسبت به آتش وجود داشته است. مثلاً در نزد گوکلان‌های قارری قالا این نظر وجود داشته است که اگر شراره‌ای از آتش به‌طور اتفاقی به‌روی لباس کسی می‌افتاد و آن را می‌سوزاند، می‌گفتند که جای پریشانی نیست. و یا در بین ترکمن‌های یمرلی چنین اعتقادی وجود داشته است که اگر کسی ظرف را با آب در آتش بیندازد، لازم است که در آنجا کمی آرد ریخته شود. (سمبل خون بها دادن) در گذشته نه چندان دور در نزد ترکمن‌های یموت غربی جایی که دامپروری وجود داشت، آتش، نقش بزرگی را ایفا می‌کرد. بدین‌گونه که اُبه به هنگام کوچ ییلاق یا قشلاق به‌منظور تمیز کردن، خرمن بزرگی از آتش برمی‌افروختند و مردم با جل و پلاس خود در حالی که حیوانات را می‌راندند، از میان آتش می‌گذشتند.
پس از پایان مراسم معمولاً خرمن‌های آتش را به یکدیگر متصل می‌ساختند تا مفری برای ارواح شریر و پلید باقی نماند تا آن‌ها نتوانند ایشان را تا محل جدید دنبال کنند. مثال دیگر حاکی از آن است که هر چهارشنبه، آتشی را برمی‌افروختند و در آن برای خلاصی از شر اجنه و ارواح شاخ و نمک و چیزهای دیگر می‌انداختند. پرش از روی آتش در بین همه قبایل ترکمن از دیر باز رایج بوده است.
اجرای این مراسم در ماه‌های «مه رد» [شعبان] و «صافار» [صفر] و آخرین چهارشنبه سال کهنه اجرا می‌شده است. پرش از روی آتش در بین طوایف مختلف اصطلاحات متفاوتی داشته است. تکه‌ها آن را شامان اُوت، یموت‌های تاختینی، ساریق‌ها، ساری لی و قارا داشلی آن را شامار اُوت، گوکلان‌ها و یمرلی‌ها آن را شامباز اُوت می‌نامیدند. مراسم پرش از روی آتش طبق راویان اخبار به‌معنای پاکیزگی از همه آلودگی‌هایی که در طول سال در انسان جمع شده، بوده است. در مراسم پرش آتش همه اهالی اُبه به‌جز سالمندان و شخصیت‌های روحانی قبیله شرکت می‌کردند. در مراسم ابتدا مردان، سپس زنان و بالاخره نوجوانان از روی آتش می‌پریدند. در حالی که در اطراف خرمن آتش می‌چرخیدند، رو به آتش چنین می‌خواندند:

شامان اُوت، / بولدیم شات.

پارلاپ اوستینگدن گچدیم، / زارلاپ گؤنامی دؤکدیم.

حایر قیلسن ایشیمی، / غوراپ ساقلا داشیمی.

پرش روی آتش در سمت‌هایی از جنوب به شمال و از شرق به غرب انجام می‌گرفت. در گذشته مراسم شکستن ظروف قدیمی به هنگام پرش از روی آتش و انداختن آن در آتش نیز وجود داشته است. اعتقادات و مراسم مربوط به آتش در میان ترکمن‌ها به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد، هر چند برخی از سنت‌های مربوط، رنگ و روی اسلامی به خود گرفته است، معذلک یکی از درخشان‌ترین بازمانده‌های دوران گذشته است.
ترکمن در رسانه